CHỨC NĂNG CỦA GAN

 Tại sao gan là cơ quan tuyệt vời nhất trong cơ thể?

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể, nếu không tính da. Gan người trưởng thành nặng khoảng 1,3 kg và chứa khoảng 13% lượng máu. Cơ quan này có hình nón và màu nâu đỏ đậm, nằm dưới cơ hoành và trên dạ dày.

Gan là cơ quan rất quan trọng để giúp cơ thể khỏe mạnh. Chức năng của gan là chuyển hóa chất dinh dưỡng, thanh lọc độc tố và biến thức ăn thành năng lượng. Có một số bệnh lý về gan khiến cơ quan này hoạt động không tốt và ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể bạn.

Chức năng của gan

Chức năng gan được thực hiện bởi các tế bào gan. Cụ thể, cơ quan này thực hiện lên đến 500 chức năng riêng biệt, thường kết hợp với các hệ thống và cơ quan khác trong cơ thể. Hiện nay, chưa có cơ quan hay thiết bị nhân tạo nào có khả năng tái tạo tất cả các chức năng gan, chỉ có phương pháp lọc máu gan hiện đang được thử nghiệm để hỗ trợ điều trị bệnh suy gan. Ở trạng thái nghỉ ngơi, gan chiếm đến 20% tổng lượng oxy tiêu thụ của cơ thể. Các chức năng gan cụ thể bao gồm:

1. Cung cấp máu

Gan nhận nguồn cung cấp máu kép từ tĩnh mạch cửa gan và động mạch gan. Tĩnh mạch cửa gan cung cấp khoảng 75% tổng lượng máu. Các động mạch gan cung cấp khoảng ¼ tổng lưu lượng máu còn lại của gan.

Oxy được cung cấp từ cả hai nguồn, 50% từ tĩnh mạch cửa gan và 50% từ các động mạch gan. Động mạch gan cũng có cả thụ thể alpha và beta-adrenergic. Do đó, máu đi qua động mạch được kiểm soát một phần bởi các dây thần kinh nội tạng của hệ thần kinh tự trị.

Máu chảy qua các xoang gan và đi vào tĩnh mạch trung tâm của mỗi tiểu thùy. Các tĩnh mạch trung tâm hợp lại thành các tĩnh mạch gan, đi ra khỏi gan và đi vào tĩnh mạch chủ dưới.

2. Sản xuất mật

Dịch mật được sản xuất ở gan, sau đó được vận chuyển đến phần đầu tiên của ruột non, tá tràng. Mật cũng được vận chuyển trong các ống mật, các rãnh nhỏ giữa các mặt của tế bào gan lân cận. Các tiểu quản phân bố đều ra phần rìa của tiểu thùy gan, hợp nhất và tạo thành các ống mật. Trong gan, những ống này được gọi làđườngmật trong gan, phần bên ngoài gan được gọi là đường mật ngoài gan. Các ống dẫn trong gan cuối cùng sẽ tập trung vào ống gan trái và phải, thoát ra khỏi gan ở rãnh ngang, hợp nhất tạo thành ống gan chung.

Ống túi mật từ túi mật nối với ống gan chung để tạo thành ống mật chủ. Động mạch gan thực hiện chức năng cung cấp máu cho hệ thống mật và mô liên kết. Mật chảy trực tiếp vào tá tràng thông qua ống mật chủ hoặc được lưu trữ tạm thời trong túi mật. Ống mật chủ và ống tụy cùng tập trung vào phần thứ hai của tá tràng tại bóng gan tụy, còn được gọi là bóng Vater.

3. Trao đổi chất

Gan đảm nhiệm chức năng trao đổi chất như sau:

3.1 Chuyển hóa carbohydrate

Gan thực hiện một số vai trò chuyển hóa carbohydrate, gồm:

• Tổng hợp và dự trữ glycogen. Trong các trường hợp cần thiết, gan giải phóng glucose vào máu bằng cách phân hủy glycogen thành glucose.

• Tổng hợp glucose từ một số axit amin, lactate hoặc glycerol.

• Các tế bào mỡ và gan tạo ra glycerol bằng cách phân hủy chất béo mà gan sử dụng để tạo ra glucose.

3.2 Chuyển hóa protein

Gan thực hiện chức năng chính trong quá trình chuyển hóa , tổng hợp và phân hủy protein. Tất cả các protein huyết tương ngoại trừ Gamma-globulin đều được tổng hợp ở gan. Cơ quan này đồng thời cũng chịu trách nhiệm chủ yếu trong quá trình tổng hợp axit amin. Gan đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất các yếu tố đông máu và hồng cầu . Một số protein được gan tổng hợp bao gồm:

• Các yếu tố đông máu I (fibrinogen), II (protrombin), V , X
• Protein C
• Protein S
• Antitrombin

3.3 Chuyển hóa lipid

Gan đóng một số rất vai trò trong quá trình chuyển hóa lipid: Tổng hợp cholesterol , sản xuất lipid, chất béo trung tính và phần lớn lipoprotein của cơ thể. Cơ quan này cũng tham gia sản xuất và bài tiết mật, để tăng cường khả năng hấp thu vitamin K từ chế độ ăn uống. Một phần mật được gan sản xuất sẽ chảy trực tiếp vào tá tràng, phần còn lại được lưu trữ trong túi mật.

4. Phân hủy và bài tiết

Gan thực hiện chức năng phân hủy insulin và các hormone khác trong cơ thể. Cụ thể, cơ quan này tiến hành phân hủy bilirubin thông qua quá trình glucuronid hóa để bài tiết vào mật. Gan đồng thời chịu trách nhiệm phân hủy và bài tiết nhiều chất thải, đóng vai trò quan trọng trong việc phá vỡ hoặc biến đổi các chất độc hại, chẳng hạn như methyl hóa. Quá trình chuyển hóa thuốc cũng diễn ra tại cơ quan này. Gan đồng thời cũng chuyển hóa amoniac thành urê.

5. Dự trữ máu

Lượng máu bình thường được lưu trữ trong gan (bao gồm cả tĩnh mạch gan và xoang gan) khoảng 450 ml, chiếm gần 10% tổng lượng máu trong cơ thể. Khi áp suất cao ở tâm nhĩ phải gây áp lực ngược trong gan, tĩnh mạch và xoang gan đôi khi có thể chứa đến 0,5 – 1 lít máu. Hiện tượng này thường xảy ra ở tình trạng suy tim có sung huyết.

6. Chức năng khác

Gan dự trữ các chất quan trọng, bao gồm: Vitamin A (cung cấp cho 1 – 2 năm), Vitamin D (cung cấp cho 1 – 4 tháng), Vitamin B12 (cung cấp cho 3 – 5 năm), vitamin K, vitamin E, sắt, đồng, kẽm, coban, molypden,…

• Tạo máu: Tạo máu là quá trình hình thành các tế bào máu. Ở giai đoạn phôi thai, hồng cầu và bạch cầu được hình thành ở gan. Trong ba tháng đầu của thai kỳ, gan là cơ quan chính thực hiện sản xuất hồng cầu. Đến tuần thứ 32 của thai kỳ , tủy xương gần như đã đảm nhận hoàn toàn nhiệm vụ này.

• Lọc sạch máu: Tế bào Kupffer của gan là tế bào thực bào, giúp loại bỏ các tế bào máu chết và vi khuẩn trong máu.

• Sản xuất albumin: Albumin là một loại protein có nhiều trong huyết thanh, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì áp lực keo, đồng thời hoạt động như một chất vận chuyển axit béo và hormone steroid .

• Tổng hợp angiotensinogen: Angiotensinogen là một loại hormone chịu trách nhiệm làm tăng huyết áp khi được kích hoạt bởi renin (một loại enzyme được giải phóng khi thận nhận tín hiệu huyết áp thấp).

• Sản xuất enzyme catalase để phân hủy hydroperoxide (một chất oxy hóa độc hại) thành nước và oxy.

Gan thực hiện đồng thời nhiều chức năng quan trọng

Các bệnh lý về gan

Dưới đây là một số bệnh lý về gan thường gặp:

• Viêm gan: Viêm gan là bệnh lý phổ biến, chủ yếu do virus gây nên, điển hình là viêm gan A, B, C, D và E. Một số bệnh viêm gan có khả năng lây truyền qua đường tình dục. Nhiễm virus viêm gan B hoặc virus viêm gan C mạn tính là nguyên nhân chủ yếu gây ung thư gan. Viêm gan A, viêm gan E thường có khả năng tự khỏi và không tiến triển thành mạn tính. Virus viêm gan D chỉ có thể lây nhiễm khi có viêm gan B.

• Bệnh não gan: Bệnh não gan xảy ra do sự tích tụ chất độc trong máu khi gan không thể loại bỏ hoàn toàn. Tình trạng này có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.

• Hội chứng Budd-Chiari: Hội chứng Budd-Chiari là tình trạng bệnh lý xảy ra do tĩnh mạch gan bị tắc nghẽn (bao gồm cả huyết khối. Triệu chứng phổ biến nhất là đau bụng, cổ chướng và gan sưng to.

• Bệnh gan do rượu: Bệnh gan do rượu bao gồm tất cả các vấn đề rối loạn do lạm dụng rượu, chẳng hạn như: Viêm gan do rượu, gan nhiễm mỡ và xơ gan. Các yếu tố nguy cơ liên quan đến những tình trạng này gồm: Giới tính, di truyền…

• Viêm đường mật nguyên phát: Viêm đường mật nguyên phát là bệnh gan tự miễn, phá hủy dần các ống mật nhỏ trong gan, các ống nội tiểu thùy. Tình trạng này sẽ tạo điều kiện cho dịch mật và các chất độc khác tích tụ trong gan (ứ mật), theo thời gian làm tổn thương mô gan, tổn thương liên tục liên quan đến miễn dịch. Biến chứng đáng lo ngại là xơ gan, làm tăng huyết áp tĩnh mạch cửa, tắc nghẽn giữa hệ thống tĩnh mạch cửa và hệ thống tuần hoàn…
  

Gan bị tổn thương do sự xâm nhập và tấn công của virus

Cách phòng ngừa các bệnh về gan

Để tăng cường chức năng gan, phòng ngừa hiệu quả các bệnh lý về gan, mỗi người cần chủ động bảo vệ gan bằng các phương pháp sau đây:

• Không lạm dụng rượu bia: Lạm dụng rượu bia gây ra bệnh gan nhiễm mỡ hoặc tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển trong đường ruột, di chuyển đến gan, gây tổn thương gan. Vì vậy, biện pháp tốt nhất là uống rượu bia với liều lượng vừa phải, nếu có thể, nên từ bỏ hoàn toàn thói quen này.

• Tập thể dục đều đặn: Duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên sẽ giúp tăng cường sức khỏe tổng thể cho mọi cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả gan.
• Tình dục an toàn: Luôn luôn sử dụng các biện pháp bảo vệ trong quá trình giao hợp để tránh lây nhiễm viêm gan C.

• Tiêm chủng: Chủ động tiêm ngừa viêm gan A, B để tránh mắc các bệnh lý về gan trong tương lai, đặc biệt là trước khi đi du lịch đến các quốc gia khác trên thế giới.

• Sử dụng thực phẩm chức năng đúng cách: Nhiều loại thực phẩm chức năng có thể chứa các hợp chất gây ảnh hưởng xấu đến chức năng gan, đặc biệt là khi sử dụng với liều lượng lớn hoặc kết hợp với các loại thuốc khác. Do đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi uống, đảm bảo dùng đúng liều lượng, đúng đối tượng, thời điểm để tránh gặp phải vấn đề sức khỏe không mong muốn.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) có mối liên hệ chặt chẽ với bệnh béo phì. Do đó, việc duy trì cân nặng hợp lý là biện pháp vô cùng quan trọng, đảm bảo gan luôn hoạt động ổn định.

• Tránh ăn các thực phẩm không có lợi cho gan: Hạn chế tiêu thụ chất béo để tránh gây áp lực lên gan, dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ, tránh ăn thực phẩm nhiều calo, đồ ăn chưa nấu chín, thịt đỏ…

• Uống nhiều nước

• Ưu tiên ăn thực phẩm lành mạnh: Sữa ít béo, rau xanh, trái cây, thực phẩm chứa chất béo không bão hòa đơn, không bão hòa đa như dầu thực vật, quả hạch…

Xây dựng chế độ dinh dưỡng có lợi cho chức năng gan

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc những bệnh lý tiêu hóa từ nhẹ đến nặng. Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Cũng như tim, gan là cơ quan làm việc 24/24, không ngừng nghỉ. Khi chúng ta nghỉ ngơi, hai cơ quan này vẫn hối hả làm việc cho ta sự sống. Gan cũng là cơ quan duy nhất trong cơ thể tái tạo được, chúng ta có thể cho đi, cho người khác để cứu họ, Chúng ta thường quát: thằng này to gan lớn mật, để chỉ những ai coi trời bằng vung, những người ương ngạnh. Quan trọng là vậy, nhưng gan có thể nhiễm trùng, gây viêm gan, trong đó viêm gan siêu vi là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm các loại như sau:

1. Viêm gan do nhiễm trùng

·         Viêm gan A

Hầu hết các trường hợp mắc viêm gan A là do ăn hoặc uống thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn có trong phân của bệnh nhân. Căn bệnh này thường không có bất kỳ triệu chứng nào và sẽ tự biến mất trong vòng 6 tháng mà không để lại tác hại lâu dài.

·         Viêm gan B

Căn bệnh này được lây truyền từ người sang người, chẳng hạn như thông qua quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc dùng chung bơm kim tiêm. Nếu viêm gan B kéo dài hơn 6 tháng, bệnh nhân sẽ dễ bị ung thư gan hoặc các bệnh về gan nguy hiểm khác.

·         Viêm gan C

Lay lan do máu của người bị nhiễm bệnh xâm nhập vào máu của người bình thường. Do đó bạn có thể bị nhiễm viêm gan C nếu dùng chung bơm kim tiêm với người khác hoặc liên quan đến HIV. Nhân viên y tế có nguy cơ lây nhiễm viêm gan C nếu vô tình đâm một cây kim bị nhiễm trùng vào người. Tuy nhiên các triệu chứng có thể không xuất hiện trong nhiều năm. Mặc dù chưa rõ nguyên nhân, nhưng những người được sinh vào Thời kỳ bùng nổ trẻ sơ sinh (từ năm 1946 - 1964) dễ có nguy cơ mắc viêm gan C hơn và nên làm xét nghiệm kiểm tra.

Các loại viêm gan phổ biến là viêm gan A, viêm gan B, viêm gan C

2. Hệ thống miễn dịch gặp vấn đề

Hệ miễn dịch có nhiệm vụ chiến đấu chống lại những “kẻ xâm lược”, trong đó có cả vi khuẩn và virus. Nhưng khi hệ miễn dịch gặp vấn đề, chúng sẽ hoạt động sai và tấn công ngược lại một hoặc nhiều bộ phận của cơ thể, chẳng hạn như gan. Các bệnh về gan liên quan đến hệ miễn dịch bao gồm:

·         Viêm gan tự miễn: Gây viêm gan và có thể dẫn đến các bệnh lý về gan khác, thậm chí là suy gan. Tình trạng này thường gặp ở nữ giới hơn nam giới;

·         Xơ gan ứ mật nguyên phát: Các ống mật nhỏ trong gan - chứa hóa chất giúp tiêu hóa thức ăn, sẽ bị tấn công. Khi các ống dẫn bị tổn thương, mật sẽ ở lại bên trong gan và tạo ra vết sẹo. Phụ nữ sẽ gặp tình trạng này thường xuyên hơn đàn ông;

·         Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát: Tạo ra vết sẹo và cuối cùng có thể làm tắc ống dẫn mật. Mật tích tụ bên trong gan khiến gan khó hoạt động đúng chức năng. Tình trạng này có nguy cơ dẫn đến ung thư gan và trong một số trường hợp bệnh nhân phải cần ghép gan. Đàn ông có nhiều khả năng mắc căn bệnh này hơn phụ nữ.

3. Ung thư và khối u

4 thực phẩm tăng tuổi thọ cho gan

HƯƠNG SƠN (THEO HEALTH)Thứ sáu, 05/04/2024 14:49 (GMT+7)

Gan là một bộ phận quan trọng trong cơ thể, và việc duy trì sức khỏe của gan có thể giúp tăng tuổi thọ. Dưới đây là 4 thực phẩm có thể tốt cho gan

Rau xanh;

Các loại quả chứa nhiều chất Oxy hóa;

Các loại hạt;

Hành, tỏi. (THEO LAO ĐỘNG)
https://laodong.vn/ban-tin/4-thuc-pham-tang-tuoi-tho-cho-gan-1323771.ldo